تعزیه ومراسم عزاداری
تعزیه درلغت به معنی دلجویی وارام کردن کسی است که مصیبتی براو وارد شده ودراصطلاح امربه صبرکردن وخویشتن وامیدوار نمودن صاحب عزا باجر وبرحذر داشتن اوازبیقراری زیادکه موجب گناه واز بین بردن اجر مصیبت خواهدشد وهمچنین طلب امرزش برای مرده همراه بااحترام ویاداوری اعمال حسنه واخلاق پسندیده او میباشد تعزیه وتسلیت گفتن به بازماندگان مرده سنت است امام شافعی می فرماید تعزیه مرده به مدت سه روز سنت است وبعد از ان کراهت داردمگر اینکه معزی ویامعزی درایام تعزیه غایب باشدبنابراین پس ازسه روز پایان می یابدودیگرجایزنیست کسی به عنوان تسلیت گفتن مراجعت نماید وزخم التیام یافته مصیبت زدگان راتازه کند وبران نمک بپاشد وفقط کسانی که درمسافرت یازندان بوده اند پس ازبازگشت وازادی اگرعرفادیرنشده باشد می توانند به مصیبت دیدگان تسلیت بگویند واگرهم دیرشده باشدباایشان اظهارهمدردی نمایند اصل تعزیه قبل ازاجماع سنت حضرت رسول[ص]می باشد چنانکه می فرماید:مامن مسلم یعزی اخاه بمصیبه الاکساه الله من حلل الکرامه یوم القیامه تاج الاصول جلداول ص380هرمسلمانی که برادردینی خودرادرمصیبت واردشده تعزیت وتسلیت گویدخداوند اورادرروزقیامت خلعتهای بزرگواری وکرامت می پوشاند ونیز می فرمایدمن عزی مصابا فله مثل اجره تاج الاصول کسی که دلجویی کند وتسلیت گویدوتسلیت گویدبشخصی که مصیبت براوواردشده است دارای اجروپواب مصیبت زده می باشد چون فضل وکرم خداوند متعال واسع وبی پایان است که باتاکید می غرماید انما تجزون ماکنتم تعملون تحریم7محققا هراعمالی دردنیاانجام دهیداجروپاداش ان دراخرت به شماداده می شود پیامبر بزرگوارمی فرماید من عزی پکلی بردا فی الجنه فیض القدیر جلدششم ص178کسی که تسلیت گوید به زنی که فرزندش راازدست داده است واوراصبروشکیبایی وادارکند درروزقیامت لباس اهل بهشت به اوپوشانیده می شود بخاطراجروثواب تسلیت گفتنش ولکن جایز نیست مرد نامحرم وبیگانه به زن جوان تعزیت وتسلیت بگوید مگرمردی که محرم باشد محدثین روایت کنندکه ذوالقرنین هنگام مرگش درمسافرت بود نامه ای به مادرش نوشت ودران نامه به مادرش توصیه نمود وتذکردادکه بعداز مرگش زنان شهررادعوت کند وبه انها غذا و طعام بدهد ولکن هنگام صرف غذاقبل خوردن به انهابگویدکسی که فرزندش مرده است ازاین غذانخوردوهیچکدام غذانخوردندوگفتند کسی که فرزندش نمرده باشد درمیان مانیست مادرذوالقرنین دراین هنگام متوجه قضیه شد وگفت انالله وانا الیه راجعون اکنون فهمیدم که هدف پسرم ازعنوان کردن این مطلب ونوشتن این نامه دلجویی ودلداری وتسلیت بمن بوده است حضرت رسول می فرماید التعزیه مره تعزیه وتسلیت گفتن یکباراست یعنی تکراراوجایز نیست وبراین اساس درمذهب امام شافعی وحنفی وحنبلی هر گاه درایام عزاداری یکباربه مصیبت زده تسلیت گفته شدکراهت دارد مرتبه دوم به اوتسلیت گفته شودولکن مذهب مالکی تکرار تعزیت وتسلیت گفتن راجایز شمرده وان راکراهت نمی داند ولکن درتمام مذاهب اربعه باتفاق اراءمراسم اول شب جمعه ودوم شب جمعه وهفتم وسرچله وسرسال ونوعید وغیره بطور یقین مذموم وکراهت داردوبلکه حرام است زیرااین اعمال بدعت سییه است ودرصدراسلام سابقه نداشته است وان حضرت صلی الله علیه و سلم می فرماید:کل بدعه ضلاله وکل ضلاله فی النارهربدعتی گمراهی است وهرگمراهی درمیان اتش دوزخ است وبهترین کلامی که هنگام تسلیت گفتن ودلداری نمودن ودلجویی ازمصیبت زده گفته شود کلام مبارک ان حضرت است که می فرماید:ان لله مااخذوله اعطی وکل شی عنده باجل مسمی تاج الاصول:جلداول ص379محققا برای خداست انچه که می گیرد وانچه که می بخشدوهر چیزی درنزداواجل ووقت معینی داردکه دران وقت تعیین شده به هیچ عنوان تعجیل وتاخیر وجودنداردوالبته غالبااین کلام بعداز جمله هایی ازقبیل اعظم الله اجرکم واحسن عزایک وغفرلمییتک گفته می شود یعنی الله اجر وپاداش ترابزرگ داردوصبوری وارامشت رابوجه بهترونیکوحاصل گرداند ومرده ات رابیامرزد امام شافعی به یکی ازدوستانش که پسرش راازدست داده بودچنین نوشت واورابه این دوبیت تسلی داده بود که می گوید:
انی معزیک لاانی علی ثقه من الخلود ولکن سنه الدین
فماالمعزی بباق بعدمیته ولاالمعزی ولوعاشاالی حین
یعنی همانامن ترادلجویی کرده وترابه ارامش دعوت می نمایم نه بعنوان اینکه همیشه باقی بمانی لکن این برنامه وروش دین اسلام است پس مسلما نه صاحب عزاباقی می ماند بعدازمرده اش ونه گوینده تسلیت اگرچه هردومدتی زیادزندگی کنند تاج الاصول
گفتن تسلیت وشرکت درمراسم عزاداری بایدبااحترام ودلسوزی ومحبت همراه باشد بنحویکه بارغم واندوه مصیبت زدگان سبک تروکمترشودوکم کم ازبی تابی وبی قراری دست بردارند ومصیبت رافراموش کنندوبایددرانجام مراسم عزاداری اخلاق اسلامی واداب شرعی کاملارعایت شودبنابراین نبایدازحدادب خارج گردندونبایدسعی کنند که اشخاص رابگریه اندازند وباحالت گریه اورادراغوش بگیرندویاخودرادراغوش انها بیندازندهمچنانکه گاهی بعضی اشخاص نااگاه این اعمال راانجام می دهندکه بسیارزشت وناشایست است وانسان مومن بایدجداازاین قبیل کارهای خلاف شرع ومروت اجتناب ورزد.
تعزیه همانطورکه بیان گردیدسنت وشرعا معمول استانعقادمجلس ختم نیزجهت پاسخگویی به تعزیه کنندگان عرفالازم وضروری است وخلاف عرف مرسوم که درچهارچوب شریعت اسلام باشدجایزوصحیح نیست وافراط وتفریط درانجام وبرگزاری مراسم عزاداری وانحراف ازمبانی شرع وعرف حرام ونادرست است یعنی همچنانکه تجدیدمراسم عزای شب جمعه وچله وسرسال ونوعید حرام ونادرست است همچنین نفی انجام مراسم تعزیه بطور کلی یعنی فقط بتکفین وتدفین میت اکتفاکردن واورابکلی فراموش نمودن ناجایز وخلاف سنت پیغمبراستچون حدیث التعزیه مره تاج الاصول نص صریح است که بعد از مرگ یک بارتعزیه صحیح وجایزاست پس نفی ان خلاف سنت رسول اکرم است علاوه براین خداوند متعال درتمام کتب اسمانی گروه بنی ادم رااشرف مخلوقات به پیغمبران معرفی فرمودهمچنانکه می فرماید:ولقدکرمنا بنی ادم ...وفضلناهم علی کثیرممن خلقناتفضیلااسرا72ومحققاگرامی داشتیم وبزرگ ساختیم بنی ادم را...وافزونی وبرتری دادیم ایشان رابربسیاری از انچه افریده ایم برتری وافزونی دادنی شایسته وارزشمند به اوعطاکردیم دراین ایه شریفه ازدوفعل کرمنا وفضلناهم دوصفت تکریم وتعظیم ازمواهب الهی مشهودواشکارمی باشدکه گروه انسان راممتاز نموده است وحق تعالی برای بنی ادم ارزش وامتیازخاصی قایل گردیده وبدین وسیله انان رااز سایرموجودات زنده ممتازگردانیده است پس باتوجه به مفهوم ایه قران وباتوجه به عرف معمول مجلس یادبود وگرامیداشت انسان لازم است وبلکه ضرورت دارد که انسان باید هنگام مرگ عزیزازدست رفته اش جلسه تکریم وگرامیداشت رابه احترام اومنعقدوبرگزارنمایدوبه نیکی وخوبی ازاویادکند همچنانکه حضرت رسول اکرم ص می فرماید اذکروامحاسن موتاکم وکفواعن مساویهم تاج الاصول 358ذکروبیان کنید نیکی های اموات خودرایعنی اعمال نیک وصفات حسنه انها وهمچنین هنگام غسل وتکفین خنده وتبسمی ازایشان مشاهده کنید درمجلس برای دیگران بیان کنیدکه روح مرده ازیادصفت خود شادمان وخوشحال میگرددوهم برای اطرافیان اسوه حسنه والگو قرارمی گیرد وازذکربدیها واعمال زشت انها خودداری کنیدزیرابیان کردن گناهان ایشان روح انان رامعذب ومتالم ورنجور می نماید بنابراین عدم انعقادمجلس تعزیه وگرامیداشت میت ومنع نمودن مجلس یادبود اوخلاف سنت است واین حدیث عام است یعنی اختصاص به محاسن حالت غسل است زیرامقیدنیست پس مشروعیت مجلس گرامیداشت ومراسم عزارادربردارد.
گریستن براموات
گریه کردن انسان برشخص بیمار چه درحال مرگ وچه بعدازمرگ ودفن اوجایز استبدلیل اینکه درکتب حدیث روایت کرده اند که:روزی یکی ازدختران پیامبراکرم صلی الله علیه وسلم که پسرش درحال مرگ بوده به ان حضرت پیغام می فرستد که نزداوبیایدوپیامبرهمراه سعدبن عباده ومعاذبن جبل وابی بن کعب وزیدبن ثابت به منزل دخترش می روند ووقتی که ان حضرت کودک رادرحال مرگ مشاهده می کند اشک ازچشمان مبارکش جاری می شود دران لحظه سعدبن عباده به ان حضرت می گوید:یارسول الله ماهذا ای پیغمبرخدااین گریه شماچیست حضرت درجواب فرمود هذه رحمه جعلها الله فی قلوب عباده وانما یرحم الله من عباده الرحماءتاج الاصول این اشک رحمتی است که از سرچشمه رحم جاری می شود که خداوند متعال رحم رادرقلوب بندگانش قرارداده است ومححققا حق تعالی ازمیان بندگانش به کسانی که دارای رقت قلبند رحم می کند وخداوند انسان رقیق القلب ودل نرم رامی بخشدوهمچنین ان حضرت پسرش ابراهیم رادرحال مرگ بغل گرفت واورابوسیددرحالیکه اشک ازچشمانش جاری گردیدعبدالرحمان بنعوف به اوگفت وانت یارسول الله فقال ص فقال یاابن عوف انهارحمه تاج الاصول ص345ثم اتبعها باخری فقال ان العین تدمع والقلب یحزن ولانقول الامایرضی ربناوانابفراقک یاابراهیم لمحزون وتووگریه ای رسول خداپس ان حضرت درجواب اوفرمودای پسرعوف این اشک براثر رحم ورقت قلب است سپس گریست وفرمود براستی چشم گریه می کند وقلب محزون وغمگین است ولکن ماجزانچه که خداراضی خشنودبگرداند نمی گوییم وبراستی ای ابراهیم ماازفراق وجدایی توغمگینیم
البته گریه طبیعی وارام بطور کلی جایزاست زیراگریه های که بدون اختیاراشک ازچشمان انسان جاری گرددازاحساسات پاک وطبیعت سالم سرچشمه می گیردونمی توان طبیعت راکنترل کردوانرا تغییردادواما نوحه خوانی که همراه باذکر مناقب وفضایل میت باشد منهی عنه وحرام است وهمچنین وای وای گفتن ودادوفریادکشیدن ورجزخوانی حرام است چون این قبیل اعمال ازاداب ورسوم عصر جاهلیت است یعنی دوران نفهمی مردم ازقبل ازاسلام که حضرت رسول باصراحت ان راحرام فرموده است وهمچنین خاک وخاشاک برسرکردن وخودرابه گل گرفتن وسربرهنه کردن وازحجاب دررفتن وسروسینه کوبیدن وگریبان دریدن وموی برکندن وامثال انها حرام وطبق حدیث صحیح انجام دهنده هریک ازمواردفوق الذکرملعون است وحضرت رسول می فرماید لیس منا من ضرب الخدود وشق الجیوب ودعا بدعوی الجاهلیه تاج الاصول ص342ازامت وملت مانیست کسی که بصورت خود می زند وگریبان خودراپاره می کند وبه شیوه مردم نفهم قبل ازاسلام بانگ وفریاد برمی اوردوهمچنین درموردزنان نوحه گرمی فرماید:النایحه اذالم تتب تقام یوم القیامه وعلیهاسربال من قطران ودرع من جرب زن نوحه گر اگرتوبه نکند وبمیرد روز قیامت برانگیخته می شود درحالیکه پیراهنی ازمس گداخته وزره ای ازبیماری گری برتن دارد واگرمیت وشخص مرده به چنین برنامه هایی وصیت نکرده باشدگناه اجرای مراسم سوءوخلاف شرع برنامه های عزاداری بحساب اونوشته نمی شودچون خداوند متعال می فرماید:ولاتزروازره وزر اخریف فاطر16هیچ گناهکاری بارگناه دیگران رابرنخواهدداشت واگردرصورتی که شخص میت درحال حیاتش به افرادخانواده چنان تفهیم کند که این قبیل مراسم خلاف شرع بعداز مرگ اودرایام عزاداریش اجراگردد شدیدا گنهکارومعذب خواهدشد زیرا پیامبرمی فرماید ان المیت یعذب ببکاءاهله علیهمحققا مرده عذاب داده می شود به سبب گریه کردن کسانش براوونیز می فرمایدکومن سن سنه سییه فعلیه وزرهاووزرمن عمل بها الی یوم القیامه وهرکس راه ورسم بدی رامعمول گرداند براواست گناه کسانی که ان اعمال بدراانجام می دهند تاروز قیامت زیرااین عمل بدعت سییه است که شرعا:بدعت وبدعت گزارمستحق اتش دوزخندوهرملتی برای خوداداب ورسوم خاصی داردوملت اسلاتم که دارای ارزنده ترین مکارم اخلاقی وسنن واداب نبوی است بایدبرای ملتهای دیگر وجوامع بشری الگوقرارگیرد وبرای انان نمونه انسان کامل باشد نه اینکه بدون توجه به موازین شریعت اسلام مجذوب خرافات بشود وبدعت بیافریندزیرااسلام مکتب علم قرانی واخلاق نبوی است وامرالهی درمورد مصایب وارده صبروشکیبایی وشکروبردباری ورضابقضای حق تعالی می باشدوانسان مومن متقی بایددرمقابل قضاوقدرالهی کاملا مطیع وراضی باشد ودرغیر این صورت گنهکار وعاصی محسوب خواهدشدزیراحضرت رسول فرمود:حق تعالی می فرمایدمن لم یرض بقضایی فلیطلب ربا سوایی فیض القدیر جلدششم ص224کسی که به قضای من راضی نباشد پس پروردگاری جزمرابجویدوخدای دیگرراطلب کند بنابراین مسلمانان بایدمکتبداران ومعلمان مهربان انسانها ومروجان روحانی علم واخلاق نبوی وضدخرافات واباطیل درهرعصروزمان باشندواین رابدانیدکه خرافات وآداب خلاف شرع درزمان ومکانی رشد می کند وقدرت می گیرد که علم واخلاق ضعیف وناتوان شده باشدهمچنانکه میکروب مرض سل درجایی رشدمی کند وناتوان شده باشدهمچنانکه میکروب مرض سل درجایی رشد می کند وتقویت می یابد که نور افتاب بران نمی تابدخداوند متعال خطاب به ملت اسلام می فرماید:وکذلک جعلناهم امه وسطا لتکونوا شهداء علی الناس ویکون الرسول علیکم شهیدا بقره143وبدین سان شماملت مسلمان راامتی میانه روقراردادیم تااینکه نمونه والگو وگواه باشددراین ایه حق تعالی صفت امه وسطا راخصلت برتروفضیلت بیشتربرای ملت مسلمان وبیان می فرماید ومیانه روی راازصفات حمیده مسلمانان بشماراورده وان حضرت نیز می فرمایدخیر الاموراوسطهابهترین کارها میانه رویست که خداوند متعال نیز به ان اشاره کرده ومی فرماید قال اوسطهم ن28گفت بهترین ایشان ومیانه روترینشان پس مسلمان حقیقی ومومن متقی کسی است که همیشه ودرهمه حال درمقابل سختیها وناگواریها ودربرابر الام و مصایب وارده ارام وباوقارباشد وازافراط وتفریط اجتناب ورزد که حق تعالی خط مشی ایشان راچنین تعیین می فرماید:ولتکن منکم امه یدعون الی الخیر ویامرون بالمعروف وینهون عن المنکر واولیک هم المفلحون ال عمران 104وباید گروهی ازشماباشد که مردم رابه نیکوکاری دعوت کنند وبه انان امرکنند که کارنیکووپسندیده انجام دهند وانها رااز ارتکاب کاربد که خلاف شرع باشد منع کنند وفقط ان گروه فیضاب ورستگارهستندوپیامبرنیز می فرماید :من رای منکم منکرافلیغیره بیده فان لم یستطع فبلسانه فان لم یستطع فبقلبه وذلک اضعف الایمان اگرکسی ازشماکارزشت وخلاف شرع رادید پس بایدبقدرت دست خودان راتغییر دهد پس اگر بزور بازونتوانست اورامنع کند دردل خود ازاومتنفرباشدواورادوست ندارد واین ضعیف ترین ایمان است پس امربه معروف ونهی ازمنکر بهرنحوازانحاءممکنه ازحق دفاع کند وازصلاح ونیکی مردم جانبداری نماید وازباطل وفساد وزشتکاری جلوگیری وممانعت بعمل اوردکه نظم جامعه طبق ایین قران وشریعت اسلام برقرارگردد وجامعه اسلامی بانحراف وفساد وتباهی کشیده نشودالله تعالی خطاب به امت اسلام می فرمایدکنتم خیرامه اخرجت للناس تامرون بالمعروف وتنهون عن المنکر وتومنون بالله ال عمران 110شمابهترین امتی هستید بیرون اورده شده است برای هدایت مردم امرمی کنیدبکارپسندیده ونیکوکاری ومنع می کنید کارناپسندوزشتکاری راوبخداوندایمان راسخ داریدمفسرین گویند:خیریت امت اسلام دراین سه صفت است امربه معروف نهی ازمنکروایمان به خداکه ایمان به خدامتضمن ان است که ایمان داشته باشندبهرچه ایمان بدان لازم است زیراایمان بخداوقتی تحقق پیدامی کند که بهر چه که رسول خداص فرموده است ایمان داشته باشیدوبه ان عمل کنیدواگرگذشتگان بدعت افریده اند پیروان شریعت نبایدچشم بسته ازان بگذرندتاایندگان ازان لغزشگاه عبورنکنند وبه دره بدعت وبازگشت به دوره جاهلیت سقوط ننمایدواگرمسلمانان بدون توجه به قوانین اسلامی پیروی ازبدعت گذاردن راادامه دهند ویاخود بدعت بیافرینندبرعلمای اسلامی ووعاظ وسخنرانان مذهبی واجب است که بازبان وقلمهای خودبدعتهای ایجادشده راتقبیح کنند وضرروزیان ان رابعناوین مختلف به مردم تفهیم نمایند واگربازهم بدعت ادامه داشت متنفذین وحکام وقت راوادارنمایند که بااستفاده ازنفوذ وقدرت خودجلوبدعت رابگیرندوانرامحوونابودنمایند
شرکت درمراسم تشییع جنازه وتکفین وتدفین میت بزرگترین تسلیت وتعزیت است واجروثواب بزرگی داردزیرادراین مراسم سنت موکده است همچنانکه ان حضرت می فرماید:من شهدالجنازه حتی یصلی علیها فله قیراط ومن شهدها حتی تدفن فله قیراطان هرکس برجنازه ای حضورپیداکند تااینکه نمازبران گزارده می شود ثواب یک قیراط طلاواگرتاپایان دفن اوحضورداشته باشدپواب دوقیراط به اومی رسدقیل وماالقیراطان قال:مثل الجبلین العظیمین به ان حضرت گفته شد:دوقیراط چقدراست فرمودبمانند دوکوه بزرگ اجروثواب داردسنت است درشبانه روز اول تعزیه بعدازدفن میت همسایگان ونزدیکان جهت افرادخانواده اوخوراک وغذاببرند وبامهربانی ومحبت واحیانابااصرارغذارابه ایشان بخورانندهمچنانکه پس ازشهادت حضرت جعفرابن ابی طالب که درغزوه موته شهیدشدپیامبرفرموداصنعوالاهل الجعفرطعامافقدجاءهم مایشغلهم تاج الاصول ص380 برای خانواده جعفرغذابسازید زیرابسبب مصیبت وارده نمی توانند بخودبپردازندوبه اهل بیت خودامرفرمودند که به کمک خانواده جعفربشتابیدچونکه ایشان ماتم زده وعزادارنداین واقعه شهادت حضرت جعفردرسال هشتم هجری اتفاق افتادوازان تاریخ این سنت دربین مسلمین معمول گردیده است واز حیث صله ارحام وروابط اجتماعی بسیارمفیدوارزشمندمیباشد جمع شدن مردم برای تسلیت گفتن بطوری که برای خانواده میت زحمت ایجادکند وعزاداران مجبورشونداکثراوقات درمقابل انان به قیام وقعود بپردازند وبه احترام ایشان همیشه هم وغم پذیرایی ازواردین باشدحرام است همچنانکه امام احمدبن حنبل وابن ماجه به اسنادصحیح ازجریرابن عبدالله روایت می کند کنا نعد الاجتماع علی اهل المیت وصنعهم الطعام من النیاحه ماهمیشه گردامدن واجتماع نمودن برخانواده میت وساختن طعام وتهیه غذابرای تعزیه کنندگان راجزونوحه گرایی که حرام است بشماراورده ایم لذاتحمیل هرگونه مخارج وضرروزیان وایجادهرنوع مزاحمت بهرعنوان مخصوصا بعنوان عزاداری برمصیبت دیدگان حرام وازحدود ومقررات شرع اسلام خارج است زیراخوردن مال مردم بدون سبب شرعی غصب الحیاوشکستن سنت است وایجادبدعت بهرنحوی که باشدحرام وتمردازامرالهی ودستورحضرت نبوی است که خداوند متعال می فرماید:ومن یعص الله ورسوله فقدضل ضلا مبینااحزاب36وهرکه عاصی شود ودستورخداورسول اورااطاعت نکند وازحکم کتاب سنت بگذرد وپیروی نکند پس محققا گمراه شود گمراهی ظاهر واشکار وهمچنین دعوت خانواده میت ازمردم برای صرف شام وناهار بدعت است وپذیرفتن ان نیز اعانه به بدعت وخلاف شرع وجایزنیست مگراینکه میت درحال حیات خودبه دعوت وپذیرایی ازمردم وصیت کرده باشددراین صورت پذیرفتن دعوت وخوردن غذای صاحب عزاجایزوحلال استدرصورتی که اولا:مخارج وصیت میت ازیک سوم اموال ودارایی اوتجاوز نکند ثانیا:میت اولادصغیرنداشته باشدکه ازخانه وظروف واسبابی که صغیربعنوان سهم الارث دران ذی سهم است استفاده شودزیراحق تعالی می فرماید:ولاتقربوا مال الیتیم الا بالتی هی احسن حتی یبلغ اشده واوفوا بالعهدان العهدکان مسیولااسرا34وهرگزنزدیک نشویدبه مال ودارایی یتیم مگربه نحوی که نزدیک شدن به ان بهتروبه صلاح اوباشدنگهداری ومحافظت ازاموال اوبنحوشایسته تاوقتی که یتیم بحدرشدوبلوغ برسدووفاکنیدبعهدی که خداوند متعال بشمابسته است ازتکالیف شرعیه که بعهده شمامحول فرموده است مسلماصاحب عهدوپیمان موردپرسش وبازجویی قرارخواهدگرفت وازنقص ان وفابدان خواهند پرسید بارها دیده شده است که بواسطه تحمیل مخارج سنگین وهزینه ناروای مجالس تعزیه مصیبت زدگان وصاحبان عزاعزیز ازدست رفته خودرافراموش می کنند ودرفکرواندیشه بهبودجراحاتی هستندکه به وسیله مهمانان تازه واردبرپیکرنیمه جانشان واردشده وشکنجه وعذاب روحی انان ان قدر سخت وسخت ترمی گردد که درداصلی درخاطردردمندان نخواهدماند مصیبت افرینی این چنین مصیبت زده رابخاک مذلت می نشاند واورادردین ودنیابدبخت وبیچاره می کندهمچنانکه خداوندمتعال می فرماید خسرالدنیا والخره ذلک هوالخسران المبین حج11دردنیاواخرت ضررکردواین ضرردنیوی واخروی زیانی است ظاهروهویداکه جبران ناپذیراست وانسان مسلمان نسبت به مسلمانان مصیبت دیده بایدمصیبت زداباشدنه مصیبت زاوباید جراحات صاحب عزاراالتیام بخشدنه اینکه انراعمیق ترکندونمک بران بپاشدفامیل وخویشاوندان نزدیک نسبی وسببی میت بخاطر اینکه ازاعضاخانواده مصیبت دیده بشمارمی ایند ولازم است درمراسم عزاحضورداشته باشندوناچارنددرمدت سه روزه عزاداری درمجلس تعزیه حضوریابندبایدحداقل باندازه کفاف خودشان معادل مخارج وهزینه هایی که بصاحب عزای اصلی تحمیل می شودبنحوشایسته ومحترمانه بخانواده مصیبت دیده کمک کند تاازطرفی بسبب شرکت نکردن درمراسم تعزیه موردسرزنش قرارنگیرند وازطرف دیگرمرتکب بدعت نشوند وضرروزیانی همبصاحب عزاواردنکنند روایت کنند که ابن عمررض هنگام مرگ پسرش خندید باوگفته شدایامی خندی گفت خواستم دماغ شیطان رابه خاک بمالم واورامایوس کنم ونیزابو علی رازی گفت سی سال هم صحبت فضیل بودم ودراین مدت اورامتبسم وخندان وگشاده روندیدم جزروزی که پسرش مردوان روز بسیارخوشحال وگشاده روبودعلت این احوال راازاو پرسیدم فرمود:محققا خداوندمتعال این مصیبت رابرمن دوست داشته است پس من هم ان رادوست دارم وبانهایت خوشحالی ورضایت قلبی ان رامی پذیرم پیغمبراکرم صلی الله علیه وسلم فرمود هرکس هرنوع مصایبی براوواردشد ازقبیل مردن افرادخانواده اش ویانقص وجودش ویاازبین رفتن اموال وداراییش باید بارضاورغبت کانل همیشه بگویدانالله وانا الیه راجعون چون خداوند متعال وعده درودورحمت وهدایت ورستگاری داده است به کسانی که هنگام واردشدن مصیبت ان رابگویدهمچنانکه می فرماید ولنبلونکم بشی من الخوف والجوع ونقص من الاموال والنفس والثمرات وبشرالصابرین الذین اذا اصابتهم مصیبه قالوا انالله وانا الیه راجعون اولیک علیهم صلوات من ربهم ورحمه واولیک هم المهتدون بقره 151-153ومحققا بیازماییم شمارابه چیزی ازترش وگرسنگی ونقصان ازمالها وجانها ومیوه ها وبشارت بده صابران راانانکه چون بع ایشان مصیبت سختی برسدگویند هماناماازخداییم ومسلمامابه اوبازخواهیم گردیداین گروه برایشان است درودها ازطرف پروردگارشان ورحمت وبخشایش وایشانند راه یافتگان وجمله ولنبلونکم بانون تاکیدولام جواب قسم محذوف است یعنی والله لنبلونکم قسم بخداشمارادردنیاازمایش می کنیم بوسیله مصایب دنیوی مانند ایجادخوف وگرسنگی وازبین بردن مال ونعمت دنیایی وامدن مرگ وبیماری وپیری ومنظورازوالثمرات مرگ فرزندان است چون فرزندراجگرگوشه وثمره دل گویند همچنانکه پیامبرمی فرماید:اذامات ولدالعبدقال الله تعالی لملایکته اقبضتم ثمره فواده فیقولون نعم فیقول الله تعالی ماذاقال عبدی فیقولون حمدک واسترجع فیقول الله تعالی:ابنوالعبدی بیتافی الجنه وسموه بیت الحمدکشف الاسرارجلداول ص418هنگامی که فرزندبنده مومن بمیرد خداوندمتعال به ملایکه قابض ارواح می فرماید ایاگرفتیدجگرگوشه ومیوه قلبش راپس مس گویندبلی می فرمایدپس بنده مومن دران هنگام چه گفت می گویدحمدوسپاس توراکردواسترجاع گفت یعنی جمله انالله وانا الیه راجعون رابرزبان راند پس خداوند متعال به ملایکه می فرماید برای عبدمطیع من خانه ای دربهشت بسازید وان راخانه حمد نان نهید وازاین جهت است که حق تعالی می فرمایدوبشرالصابرین ای پیغمبربزرگواراین صابران وشکیبایان رابران مصایب ومحنتهای وارده بشارت ده بخاطراینکه چون مصیبتی بایشان برسدگویند:ماواموالمان ازان خدااست وخودمان بنده خداهستیم وبسوی اوبازمی گردیم حضرت رسول اکرم می فرماید:من استرجع عندالمصیبه جبرالله مصیبته واحسن عقباه وجعل له خلفاصالحایرضاه کشف الاسرارجلداول ص 418کسی که هنگام مصیبت وارده جمله انالله بگویدخداوندمتعال ان رامصیبت رابنحواحسن برای اوجبران کند وعاقبتش رانیکوگرداند وبرای او خلف صالح وشایسته قراردهد که اوراراضی وخشنودکندمفسرین گویند حق تعالی دراین خطاب به ان حضرت می فرمایدوبشرالصابرین یعنی کسانی که جزع وزاری وبی تابی می کنند هنگام مصیبت توایشان رادلجویی کن وازخدابترسان وبه انان مزده رستگاری بده ودرتوصیف صابرانی که شایسته رستگاری هستندمی فرماید:الذین اذااصابتهم مصیبه قالواانالله واناالیه راجعون بقره 152صابران رستگارکسانی هستندهرگاه به مصیبتی مبتلاشدند گویند براستی مااز خداهستیم وهمه مابه سوی اوبازمی گردیم وپیامبرفرمودانماالصبرعنداول صدمه صبروشکیبایی درلحظه اول مصیبت اجروپاداش بسیارداردونیزمی فرمایدکل مایوذی المومن فهو مصیبه هرچه که شخص مومن رااذیت کند ان مصیبت است وبرای مصیبت دیده اجروپاداش محسوب می گردد همچنانکه محدثین گویند شبی چراغ حضرت رسول خاموش گشت ان حضرت فرمود انالله واناالیه راجعون فقیل یارسول الله امصبه هی قال نعم کل شی یوذی المومن فهوله مصیبه کشف الاسرارپس به رسول خداگفته شدایا خاموش شدن چراغ مصیبت است فرمودبلی هرچه انسان مومن رااذیت وازاررساند ان چیز برای او مصیبت است والله متعال درایه فوق به مومنین مصیبت دیده وعده داده است که اگردرمصیبتهاصبرکنند وجزع وزاری نکنندواسترجاع گویندبرای ایشان نه یک رحمت بلکه رحمتهای فراوان برایشان وارد می گردد ازاین جهت است که صلوات رابه صورت جمع اورده وفرمود:اولیک علیهم صلوات من ربهم ورحمه وصلوات رحمت وثناءنیکواست ورحمت خداوندبربندگان مطیع وفرمانبرداربی شماروفراوان است ووجوه ان بسیاردعاایشان رااجابت کندوطاعت اندک انان رامی پذیردوروزی فراخ به ایشان می رساندوبرکت درمعاش وزندگی نازل می کند ودرحال درماندگی وبیچارگی وبیماری ودرویشی به فریادایشان می رسد وبردشمنان نصرت می دهد وتوفیق طاعت وروشنایی معرفت وهدایت می دهد این است که رب العزه فرمود:واولیک هم المفلحون 153ای هم المهتدون الیوم الی الحق والصواب وغداالی الجنه والثواب یعنی ایشان امروز دراین دنیاهدایت یافتگانند بحق وراستی ونیکوکاری وفردابه بهشت وثواب واجراخروی وسنت است بعداز گفتن استرجاع بگوید:اللهم آجرنی فی مصیبتی واخلف لی خیرا منها تاج الاصول جلدسوم ص 198خدایااجروپاداشم رابده درمصیبتی که بمن واردشده وجایگزین کن وباقی بگذاربرایم بهترازان همچنین ان حضرت می فرماید مامن عبدتصیبه مصیبه فیقول انالله وانااله راجعون اللهم اجرنی فی مصیبتی واخلف لی خیرامنهاالا اجره الله تعالی فی مصیبته واخلف له خیرامنهاتاج الصول ج سوم ص 198هیچ بنده ای نیست که مصیبتی براوبرسد وبگویدکمحققاماازخداهستیم وبسوی اوبازگشت خواهیم کردخدایااجرم رابده درمصیبتم وبهتر ازان برایم جایگزین کن جزانکه خداوند متعال درمصیبتش اجروپاداش اورامی دهد وبهترازان برای اوجایگزین می کند اینکه حق تعالی می فرماید:ولنبلونکم یعنی بیازماییم شماراگاه بترس وگاه به بیم گاه به درویشی وگاه به گرسنگی گاه به مصیبت ظاهروگاه به اندوه باطن ان بلا ظاهروهویداوان مصیبت اشکاراخودکاراسانی است که گاه بودوگاه ناپیداچنانکه بلاابراهیم وبلاایوب بلا تمام اندوه باطن است وهرکه اونزدیکتروبدوستی سزاوارتر ووصال راشایسته تراندوه اوبیشترچنانکه اندوه حضرت مصطفی که نه برافق طاقت داشته ونه بربسیط زمین قرارهمچون پروانه درپیش چراغ نه طاقت ان که چراغ بماند ونه چاره انکه ازچراغ دورماند بزبان حال گوید:
درهجرهمی بسازم ازشرم خیال دروصل همی بسوزم ازبیم زوال
پروانه شمع راهمین باشدحال درهجرنسوزدوبسوزدبوصال
اری هرکه وصل حق خواهد وقرب اوجویدبناچاربایدبارمحنت کشد وشربت اندوه چشداسیه زن فرعون همسایگی حق طلب کرد وقربت اوخواست که خطاب به حق تعالی گفت ربی ابن لی بیتافی الجنه تحریم 11پروردگارادرهمسایگی توخانه ای خواهم که درکوی دوست منزل نیکواست ولکن بهای ان بسیارگرانست اگرچیزی رابه زرفروشنداین خانه قرب حق رابجان ودل فروشند همچنانکه اسیه فرعون درزیر شدیدترین شکنجه جسمی وتعذیب روحی صبروشکیبایی نمودوبه فرمان حق تعالی لبیک گویان این ایه رابزبان راند وگفت ای پرورگارمن درنزدخودخانه ای برایم دربهشت بناکن که پروردگارعالم براثر صبروشکیباییش خواسته اورااجابت کردوپذیرفت وان رابصورت یکی ازایات الهی درقران کریم ودرلوح محفوظ به ثبت رسانید شیخ جنیدبغدادی بن محمد الصوفی قدس سره فرمود حکایات المشایخ من جنود الله عزوجل للقلوب ذکرحکایات ویادبزرگان دین برای ثبات قلوب مریدان لشکریست ازلشکریان حق تعالی که بسبب ان دلهای ایشان نیرومی گیردودرطریق حق ثابت قدم وبااستقامت می شوند مهچنانکه حق تعالی به این نکته اشاره کرده وخطاب به پیامبراکرم می فرماید:وکلانقص علیک من انباالرسل مانثبت به فوادک هود121وهمه انچه که برای توبیان می کنیم ازقصه ها واخبارپیغمبران برای این است که به سبب ان فلب تراتثبیت وتسکین بخشیم یعنی قلب توثابت وقوی ترگردد وارامش بیشترپیداکندویقین حاصل نمایدلاحول ولاقوه الابالله العلی العظیم وصلی الله علی سیدنامحمد وعلی اله وصحبه اجمعین.برگرفته ازکتاب شفاعت وعرفان ماراازدعای خیر خودفراموش نکنید.